สงคราม ไม่ได้มีแค่ในหมู่มนุษย์ บางคนอาจคิดว่าโลกมนุษย์วุ่นวายหนอ ขออธิษฐานชาติหน้าขอไปเกิดเป็นเทวดาบ้าง พญานาคผู้มีฤทธิ์บ้าง จะได้สงบสุข จะได้ไม่วุ่นวาย ฯลฯ แต่แท้ที่จริงแล้วสัตว์ทั่วทั้งระบบสังสารวัฏนี้ ทั้งภพภูมิหยาบกว่า หรือปราณีตกว่าภพมนุษย์ก็ล้วนทะเลาะเบาะแว้งและทำสงครามกัน
สมัยหนึ่งในครั้งพุทธกาล ท้าวสักกะจอมเทพ มีความทุกข์ใจจึงไปเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าเพื่อไต่ถามปัญหา โดยถามว่า;
“…ข้าแต่พระองค์ผู้นิรทุกข์ พวก เทวดา มนุษย์ อสูร นาค คนธรรพ์ มีอะไรเป็นเครื่องผูกพันใจไว้ อนึ่ง ชนเป็นอันมากเหล่าอื่นนั้น เป็นผู้ไม่มีเวร ไม่มีอาชญา ไม่มีศัตรู ไม่มีความ พยาบาท ย่อมปรารถนาว่า ขอพวกเราจงเป็นผู้ไม่มีเวรอยู่เถิด ก็และพวกเขามี ความปรารถนาอยู่ดังนี้ ก็ไฉน เขายังเป็นผู้มีเวร มีอาชญา มีศัตรู มีความพยาบาท ยังจองเวรกันอยู่…”
พระพุทธเจ้าตอบว่า;
“…ดูกรจอมเทพ พวกเทวดา มนุษย์ อสูร นาค คนธรรพ์ มีความริษยาและความตระหนี่ เป็นเครื่องผูกพันใจไว้ อนึ่ง ชนเป็นอันมากเหล่าอื่นนั้น เป็นผู้ไม่มีเวร ไม่มีอาชญา ไม่มีศัตรู ไม่มีความพยาบาท ย่อมปรารถนาว่า ขอพวกเราจงเป็น ผู้ไม่มีเวรอยู่เถิด ก็และพวกเขามีความปรารถนาอยู่ดังนี้ ถึงอย่างนั้น เขาก็ยังเป็น ผู้มีเวร มีอาชญา มีศัตรู มีความพยาบาท ยังจองเวรกันอยู่…”
ท้าวสักกะจอมเทพ ยินดีในคำตอบ เมื่ออนุโมทนาแล้วจึงถามต่อไปว่า ความริษยาและความตระหนี่ มีอะไรเป็นเหตุเกิด และมีอะไรเป็นเหตุดับ พระพุทธเจ้าตอบว่า;
“…ดูกร จอมเทพ ความริษยาและความตระหนี่ มีอารมณ์เป็นที่รักและอารมณ์อันไม่เป็นที่รัก เป็นเหตุ เป็นสมุทัย เป็นกำเนิด อันเป็นแดนเกิด เมื่ออารมณ์อันเป็นที่รักและอารมณ์อันไม่เป็นที่รักมีอยู่ ความริษยาและความตระหนี่ จึงมี เมื่ออารมณ์อันเป็นที่รักและอารมณ์อันไม่เป็นที่รักไม่มี ความริษยาและความ ตระหนี่จึงไม่มี…”
ท้าวสักกะจอมเทพ ยินดีในคำตอบและถามต่อไปว่า อารมณ์เป็นที่รักและ อารมณ์อันไม่เป็นที่รัก มีอะไรเป็นเหตุเกิด และมีอะไรเป็นเหตุดับ พระพุทธเจ้าตอบว่า;
“…ดูกรจอมเทพ อารมณ์อันเป็นที่รักและอารมณ์อันไม่เป็นที่รัก มีความพอใจ เป็นเหตุ เป็นสมุทัย เป็นกำเนิด เป็นแดนเกิด เมื่อความพอใจมี อารมณ์อันเป็นที่รักและอารมณ์อันไม่เป็นที่รักจึงมี เมื่อความพอใจไม่มี อารมณ์อันเป็น ที่รักและอารมณ์อันไม่เป็นที่รักจึงไม่มี…”
ท้าวสักกะจอมเทพ ยินดีในคำตอบและถามต่อไปว่า ความพอใจ มีอะไรเป็นเหตุเกิด และมีอะไรเป็นเหตุดับ พระพุทธเจ้าตอบว่า;
“…ดูกรจอมเทพ ความพอใจ มีความตรึก เป็นเหตุ เป็นสมุทัย เป็นกำเนิด เป็นแดนเกิด เมื่อความตรึกมี ความพอใจจึงมี เมื่อความตรึกไม่มี ความพอใจ จึงไม่มี…”
ท้าวสักกะจอมเทพ ยินดีในคำตอบและถามต่อไปว่า ความตรึก มีอะไรเป็นเหตุเกิด และมีอะไรเป็นเหตุดับ พระพุทธเจ้าตอบว่า;
“…ดูกรจอมเทพ ความตรึก มี ส่วนแห่งสัญญาอันประกอบด้วยปปัญจธรรม เป็นเหตุ เป็นสมุทัย เป็นกำเนิด เป็นแดนเกิด เมื่อส่วนแห่งสัญญาอันประกอบด้วย ปปัญจธรรม มี ความตรึกจึงมี เมื่อส่วนแห่งสัญญาอันประกอบด้วยปปัญจธรรมไม่มี ความตรึกจึงไม่มี…”
พระสูตรเต็ม: พระไตรปิฎก ไทย (ฉบับหลวง) เล่มที่ ๑๐ สุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย มหาวรรค สักกปัญหสูตร
